یکی از بیماریهای بزرگ و خاص سرطان است؛ سرطان انواع گوناگونی دارد و تقریبا میتوان گفت هیچ یک از اعضای بدن از دست سرطان مصون نیست. یکی از انواع سرطان، سرطان پوست است که ما در این مطلب به بررسی جنبههای مختلف آن پرداختهایم.
پوست بزرگترین عضو بدن ما است و به نوعی پرده بدن هم نامیده میشود. این عضو پوششی، برای حفاظت از تمامی اندامهای داخلی بدن ما از تمامی عوامل بیرونی تمام تلاشش را میکند. پوست بیشتر از سایر اعضا در معرض نور خورشید، گرما، عفونت، آسیبهای ناشی از بریدگی، سوختگی و ضرب دیدگی قرار دارد. به همین دلیل امکان ابتلای پوست به انواع بیماریها وجود دارد.
همچنین پوست محلی برای ذخیره آب، چربی و ویتامین D است. پوست دارای دو لایه درونی و بیرونی است؛ لایه بالایی به وسیله چشم قابل دیدن است و لایه داخلی دیده نمیشود. این لایه رویی همیشه در معرض انواع آسیبها قرار دارد.
یکی از آسیبهای شدیدی که میتواند ضربههای جبران ناپذیری را به پوست وارد کند؛ سرطان پوست است. گاهی پوست بدن دچار تغییراتی در بافت خود میشود و سلولهای بدخیم در بافت پوست تشکیل میشوند. این سلولها میتوانند باعث ایجاد سرطان در این قسمت از بدن شوند.
بسته به علت ایجاد سرطان و سلولهایی که درگیر شده اند؛ سرطان پوست به أنواع مختلفی تقسیم میشود. هر یک از این انواع دارای شدتهای مختلفی هستند و ممکن است در سنین مختلف اتفاق بیفتند. شناخته شده ترین انواع سرطان پوست از قرار زیر هستند:
سرطان کراتینوسیت (Keratinocyte Carcinoma) نسبت به سایر انواع سرطان همهگیرتر است و معمولا در افرادی بروز پیدا میکند که بیش از حد در معرض نور خورشید قرار دارند و از محصولات مراقبتی استفاده نمیکنند. این سرطان بیشتر در سر و گردن ایجاد میشود.
در مقایسه با انواع دیگر سرطان، کراتینوسیت خوشخیمتر است؛ ولی این دلیل نمیشود که آن را سرسری بگیرید. عدم مراقبتهای ویژه و کوتاهی در درمان ممکن است برای شخص گران تمام شود. این سرطان اگر به موقع درمان نشده و جلوی پیشرفت آن گرفته نشود؛ ممکن است به سایر قسمتهای بدن هم سرایت کند که این موضوع درمان آن را سختتر خواهد کرد.
ملانوم (Melanoma)
پوست همه ما از رنگدانههایی به نام ملانین تشکیل شده است. گاهی بر روی پوست برخی از ما خالهایی با شکل غیرعادی ایجاد میشود که در واقع محل تجمع ملانین هستند. وجود همین خالها میتواند نشانههایی از سرطان ملانوم (Melanoma) باشد؛ به ویژه اگر در سنین بزرگسالی ظاهر شوند.
در آقایان خالها در قفسه سینه و پشت قرار دارند و برای خانمها بیشتر در پاها دیده میشوند. این سرطان اگر به موقع شناسایی و درمان نشود؛ ممکن است به کل بدن سرایت پیدا کند و در آن هنگام درمانش بسیار سخت خواهد بود. این نوع سرطان پوست نسبت به انواع دیگر آن بسیار خطرناکتر است و سالانه منجر به مرگ افراد زیادی میشود.
گاهی در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفتاب، بر روی پوست لکههای قرمز یا صورتی رنگی دیده میشوند که به عنوان ضایعات آکتینیک شناخته میشوند. هرچند که این دانهها را به سرطان ربط نمیدهند؛ ولی اگر بدون درمان رها شوند، میتوانند عامل ایجاد سرطان کراتوز اکتینیک بشوند. پس بهتر است که با مشاهده این دانههای قرمز رنگ حتما به پزشک مراجعه کنید.
کارسینوم سلول بازال (Basal Cell Carcinoma) نوعی از سرطان پوست است که با ایجاد تودههایی بر روی گردن و یا سر خودنمایی میکند. این سرطان یکی از شایع ترین انواع سرطانها است که در اثر تماس با مواد شیمیایی، تماس با نور آفتاب و اشعه ایکس به وجود میآید. این نوع سرطان منجر به ایجاد تومور، اسکار یا لکههای قرمز رنگ بر روی پوست میشود که رشد کمتری نسبت به انواع دیگر آن دارد.
سرطان سلول سنگفرشی یک سرطان تهاجمی است و در لایههای میانی و بیرونی پوست به وجود میآید. یکی از اصلی ترین راههای پیشگیری از این نوع سرطان پوست، رسیدگی به پوست و محافظت از آن است. این سرطان به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه UV یا استفاده بیش از حد از دستگاههای برنزه کننده به وجود میآید و به شکل ضایعاتی به رنگ قرمز و پوسته پوسته بر روی پوست دیده میشود.
سرطان پوست معمولا زمانی بروز پیدا میکند که یک جهش در DNA سلولهای پوستی ایجاد شود. این تغییر در ساختار DNA باعث رشد غیر قابل کنترل سلولهای پوستی و در نتیجه ایجاد سرطان خواهد شد.
علت اصلی سرطان پوست قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماورا بنفش خورشید است. این اشعه به ساختار DNA شما آسیب میزند و باعث رشد غیر عادی سلولهای پوستی میشود. اشعه ایکس هم میتواند چنین تاثیری را بر روی پوست شما برجای بگذارد.
مواد شیمیایی هم از جمله دیگر مواردی هستند که میتوانند منجر به ایجاد سرطان شوند. تماس طولانی مدت با مواد شیمیایی و یا سوختگی بر اثر این مواد میتوانند باعث ایجاد سرطان پوست بشود.
معمولا علت بروز این بیماری را به ایجاد خالهایی در قسمتهایی از پوست که در معرض نور خورشید هستند؛ ربط میدهند. ولی این امر هنوز جنبه کلی پیدا نکرده است. زیرا در برخی موارد این سرطان در قسمتهایی از بدن ایجاد میشود که اصلا در معرض نور خورشید نیستند.
هرچند تشخیص سرطان پوست کار نسبتا دشواری است؛ اما با توجه به برخی از نشانهها میتوان این نوع بیماری را تشخیص داد. نکته مهم اینجا است که باید به محض مشاهده این علائم به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا تشخیص زودهنگام سرطان پوست میتواند تا حد زیادی در میزان موفقیت روند درمان تاثیرگذار باشد. شایع ترین علائم سرطان پوست از قرار زیر هستند:
همانطور که گفتیم تشخیص سرطان پوست در مراحل اولیه میتواند درمان آن را ساده تر کند؛ اما در برخی از موارد، عواملی هستند که میتوانند شدت این سرطان را افزایش داده و رسعت رشد آن را بیشتر کنند. مهمترین این عوامل از قرار زیر هستند:
گروهی از افراد پوستشان به دلیل ژنتیکی قادر به ساخت ملانین نیست و یا اینکه ملانین کمی تولید میکند؛ در فرهنگ عامه به این افراد زال گفته میشود. این افراد دارای پوستی سفید و چشمانی رنگ روشن هستند؛ به علاوه به دلیل نداشتن ملانین در پوست خود خیلی زود دچار آفتاب سوختگی میشوند. آفتاب سوختگیهای شدید باعث ایجاد زخم در پوست میشوند. گسترش زخمها و تشدید آنها با قرار گرفتن دوباره در معرض نور خورشید بدون محافظ، قطعا سرطان پوست را به دنبال خواهد داشت.
سرطان پوست هم مانند دیگر انواع سرطان در مراحل اولیه و در صورت تشخیص زودهنگام، قابل درمان خواهد بود یا میتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. ولی باید این تشخیص و شروع درمان به موقع و در مراحل اولیه بروز سرطان باشد.
ولی یک نوع سرطان به نام ملانوم وجود دارد که در بیشتر موراد میتواند منجر به مرگ افراد شود. این سرطان با پیشرفت به سوی قسمتهای مختلف بدن باعث همه گیری کل بدن شده و میتواند ریه، مغز و کبد را اشغال کند. متاستاز سرطان ملانوم هر ساله باعث مرگ افراد زیادی میشود.
بعد از تشخیص اولیه، پزشک برای اطمینان از نوع سرطان اقدام به نمونه برداری از زخم و یا پوست میکند. اگر سرطان در مراحل اولیه باشد؛ با تجویز داروهای خوراکی و یا برخی پمادها و دیگر درمانهای رایج میتوان جلوی پیشرفت بیماری را گرفت. علاوه بر اینها پزشک توصیههایی را به شما ارائه میدهد که رعایت آنها میتواند کم کم به درمان کامل سرطان پوست منجر شود.
ولی اگر سرطان به موقع تشخیص داده نشود و یا اینکه از نوع سرطان ملانوم باشد؛ قطعا درمانهای سختتری را میطلبد. گاهی برای درمان سرطان پوست باید از عمل جراحی و یا سرما درمانی(کرایوتراپی) استفاده کرد. بهتر است که افراد حتما به پوست خود توجه ویژه داشته باشند تا هرگونه علامت مشکوک را در پوست مشاهده کنند و به موقع به پزشک مراجعه کنند. مراجعه به موقع میتواند از یک فاجعه جلوگیری کند.
همانطور که گفتیم سرطان ملانوم یکی از خطرناکترین أنواع سرطان پوست است؛ سرطان ملانوم یک سرطان بدخیم است که خود را به صورت خالهایی در سینه و پشت پاها نشان میدهد. ولی در برخی موارد سرطان ملانوم در دیگر اعضای بدن هم دیده میشود.
سرطان ملانوم امکان دارد خود را در بین فضای بین انگشتان دست و پا، کف دست و پا، دستگاه تناسلی و حتی پوست سر هم نفوذ کند. این موارد را سرطان پنهان مینامند؛ زیرا در جاهایی بروز میکند که کمتر کسی میتواند آن را به سرطان پوست نسبت دهد. زیرا این قسمتها در معرض نور مستقیم خورشید هم نیستند.
سرطان ملانوم در همه افراد با هر رنگ پوستی امکان بروز دارد؛ ولی سرطان ملانوم در افرادی که پوست تیره تری دارند بیشتر خودنمایی میکند.
انجام برخی از کارهای ساده میتواند احتمال ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد؛ این اقدامات در کنار مراقبت صحیح از پوست، میتواند شما را برای همیشه از این بیماری خطرناک دور نگه دارد.
علاوه بر اینها برای حفاظت چشمها از اشعه مضر خورشید حتما از عینکهای آفتابی طبی استفاده کنید. شما حتما باید از عینکهایی استفاده کنید که بتوانند اشعه UVA و اشعه UVB را به طور همزمان مهار کند.
بسیاری از افراد تصور میکنند که استفاده از لیزر برای انجام عملهای مختلف زیبایی، میتواند باعث ایجاد سرطان پوست شود. اما آیا این تصور درست است؟
اکثر پرتوهای پزشکی که برای تشخیص و یا درمان برخی از بیماریها در رادیولوژی، سیتی اسکن و تصویربرداری پزشکی از آنها استفاده میشود؛ احتمال ابتلا به سرطان پوست را در افراد بیشتر میکنند. ولی لیزرهایی که برای زیبایی به کار میروند؛ از پالسهای نوری کوتاه که فقط خاصیت گرمایی دارند استفاده میکنند.
این دستگاهها با گرم کردن فولیکول مو موجب از بین رفتن موهای زائد میشوند با تاثیرات دیگر را در پی خواهند داشت. نکته مهم اینجا است که لیزرهایی که برای زیبایی استفاده میشوند؛ تنها چند میلیمتر در پوست نفوذ میکنند و اثر تخریبی بر روی لایههای آن نخواهند داشت. در نتیجه استفاده از دستگاههای لیزر برای زیبایی و یا رفع موهای زائد نمیتواند عاملی برای ایجاد سرطان پوست باشد.
قرار گرفتن در مقابل این دستگاهها عوارضی از قبیل التهاب، قرمزی و یا سوزش در پوست را به همراه خواهد داشت؛ ولی این علامتها بعد از چند روز کاملا رفع خواهند شد. باید توجه داشت که شخص بیماری زمینهای نداشته باشد یا اینکه مشکلی در پوستش نداشته باشد. پوستهای سالم هرگز درگیر سرطان پوست نمیشوند؛ ولی امکان ابتلای افراد بعد از انجام عمل لیزر برای افرادی که زمینه بیماری را دارند وجود دارد.
خارش در واقع واکنش بدن به یک عامل بیرونی است؛ این عامل میتواند از ایجاد یک حساسیت و نیش حشرات شروع شود و به اگزما ختم شود. خارشهای کوتاه مدت و یا خارشهایی که با پماد ضد خارش و حساسیت التیام مییابند؛ نمیتوانند علامت سرطان باشند.
خارشهایی را باید جدی گرفت که زخم ایجادشده به وسیله خاراندن پوست، در طولانی مدت خوب نشود. اگر در یک ناحیه از پوست، خارش همراه با پوسته ریزی مشاهده کردید؛ حتما آن را جدی بگیرید. اگر موقع خارش پوست به یک توده سفت برخورد کردید و با خاراندن آن نقطه زخمی ایجاد شد و خونریزی کرد؛ این علامت میتواند یک هشدار باشد.
اگر خالی در بدن دارید که در مدت طولانی دچار خارش، تغییر شکل و یا خونریزی شد؛ حتما باید به پزشک مراجعه کنید. خارشهای غیر طبیعی و طولانی مدت را که گاهی با خونریزی هم همراه هستند؛ حتما جدی بگیرید. هرکدام از آنها میتواند یک زنگ خطر باشد.
سرطان پوست از نوع ملانوم معمولا در افرادی که سن بیشتری دارند؛ بروز میکند. اما نوع بدخیم آن بیشتر در افراد جوان بین ۲۵ تا ۲۹ سال خودش را نشان میدهد. به علاوه خانمهای جوان بیشتر در معرض این نوع سرطان هستند؛ ولی هرچه سن بیشتر میشود امکان بروز سرطان ملانوم در آقایان افزایش پیدا میکند.
نوع دیگر سرطان پوست سرطان سنگ فرشی و یا کارسینوم است. این سرطان بیشتر در افراد مسن خودش را نشان میدهد؛ بنابراین افراد بالای ۵۰ سال ممکن است به این نوع سرطان پوست مبتلا شوند. انواع دیگر سرطان پوست هم در افراد مسنتر بیشتر دیده میشوند. طبق آمارهای جهانی، میانگین ابتلا به سرطان پوست سن ۵۵ تا ۶۰ سالگی تخمین زده شده است.
سرطان پوست یک بیماری واگیردار نیست؛ اما ممکن است در خود بدن گسترش پیدا کند. این شیوه انتقال در درون بدن ممکن است از راههای مختلفی اتفاق بیفتد که از قرار زیر هستند:
برای جلوگیری از پیشرفت سرطان بدخیم پوست از شیمی درمانی استفاده میشود. برای درمان سرطان ملانوم هم از این روش کمک میگیرند. انتخاب شیمی درمانی به عنوان یک راهکار برای درمان و یا جلوگیری از پیشرفت بیماری، بستگی به قدرت بدنی و تحمل و توانایی بیمار دارد.
شیمی درمانی تنها راهکار برای درمان سرطان پوست نیست؛ بلکه بیشتر روشی برای جلوگیری از پیشرفت آن است. در علم پزشکی امروز از درمانهای دیگری هم برای این روش استفاده میشود که از قرار زیر هستند: